Trang chủ - Bệnh xương khớp - Viêm khớp - Biến dạng khớp: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa
Biến dạng khớp có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và làm giảm chất lượng của người bệnh. Nhận biết sớm nguyên nhân, triệu chứng và áp dụng biện pháp phòng ngừa phù hợp sẽ giúp bạn ngăn chặn được tình trạng này.
Biến dạng khớp là tình trạng cấu trúc khớp bị thay đổi bất thường, khiến hình dạng, trục vận động hoặc chức năng khớp không còn như bình thường. Tình trạng này thường xảy ra khi lớp sụn khớp bị tổn thương, các đầu xương bị lệch, bao khớp và dây chằng mất ổn định. Biến dạng có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào trên cơ thể, nhưng phổ biến nhất là ở khớp gối, khớp háng, khớp ngón tay và khớp vai.
Dưới đây là những vị trí biến dạng khớp thường gặp mà bạn nên biết để nhận diện và có hướng điều trị sớm. (1)
Đây là một trong những dạng biến dạng phổ biến nhất, thường gặp ở người cao tuổi hoặc người mắc thoái hóa khớp gối, viêm khớp dạng thấp. Tình trạng này khiến đầu gối bị lệch trục, cong vào trong (gối chữ X) hoặc cong ra ngoài (gối chữ O). Người bệnh sẽ khó khăn khi đứng lên, ngồi xuống, đi lại hoặc leo cầu thang.
Khớp gối bị biến dạng do viêm khớp
Thường xảy ra ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp mãn tính. Một số loại biến dạng điển hình gồm ngón tay hình cổ cò, ngón tay hình thoi, ngón tay hình khúc cây hoặc lệch trục ngón tay về phía trụ. Các khớp bàn ngón và liên đốt ngón tay thường sưng đau, biến dạng rõ và mất chức năng cầm nắm. Biến dạng khớp tay ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt cá nhân, đặc biệt là việc tự chăm sóc bản thân như cầm nắm đồ vật, viết, gõ bàn phím,…
Tay bị biến dạng do viêm khớp dạng thấp
Biến dạng khớp vai ít gặp hơn nhưng lại gây ảnh hưởng lớn đến tầm vận động và sinh hoạt hằng ngày. Nguyên nhân thường do viêm khớp vai lâu ngày, thoái hóa hoặc chấn thương khớp vai gây tổn thương các cấu trúc như bao khớp, sụn và dây chằng. Vai có thể bị lệch trục, xệ xuống hoặc biến dạng so với bên còn lại, gây đau và hạn chế vận động, đặc biệt khi giơ tay cao, mặc áo, chải tóc,…
Khớp vai bị lệch so với bên còn lại (Nguồn ảnh: internet)
Tình trạng này thường xuất hiện ở người bị thoái hóa khớp háng nặng, loạn sản khớp háng bẩm sinh hoặc viêm khớp mạn tính. Biến dạng khớp háng khiến cho người bệnh có dáng đi bị lệch, chân ngắn chân dài hoặc khập khiễng. Đây là dạng biến dạng nguy hiểm vì ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng đi lại và dễ dẫn đến tàn phế nếu không được điều trị đúng cách.
Biến dạng ở khớp háng có thể dẫn đến tình trạng chân thấp chân cao và dáng đi khập khiễng
Thường gặp ở người bị viêm khớp mạn tính hoặc do đi giày không phù hợp trong thời gian dài. Dạng biến dạng phổ biến nhất là ngón chân hình búa, ngón cái lệch ngoài (hallux valgus), gây đau nhức, mất cân đối khi đi lại. Về lâu dài, người bệnh có thể bị mất vòm bàn chân, gây biến dạng toàn bộ cấu trúc bàn chân.
Ngón chân biến dạng do hội chứng hallux valgus
Khớp bị biến dạng thường tiến triển âm thầm khiến nhiều người chủ quan và bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo. Tuy nhiên, khi bước vào giai đoạn nghiêm trọng, các triệu chứng trở nên rõ rệt và ảnh hưởng nhiều đến vận động cũng như chất lượng cuộc sống. Dưới đây là những triệu chứng biến dạng xương khớp điển hình mà bạn nên lưu ý:
Đây là biểu hiện phổ biến nhất và thường xuất hiện sớm. Cơn đau có thể âm ỉ, tăng dần khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi. Ở giai đoạn nặng, người bệnh có thể cảm thấy đau liên tục, kể cả khi không vận động. Đặc biệt, khi khớp bị biến dạng nghiêm trọng, cơn đau trở nên dữ dội do ma sát giữa các đầu xương, mất lớp sụn đệm và viêm bao khớp.
Người bị biến dạng khớp thường cảm thấy cứng khớp vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu, khớp khó duỗi thẳng hoặc gập lại như bình thường. Theo thời gian, khả năng vận động giảm rõ rệt, gây khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày như đi lại, mặc đồ, cầm nắm đồ vật,… Tình trạng này xuất hiện do các cấu trúc quanh khớp bị tổn thương, bao khớp xơ cứng và co rút dây chằng.
Khi quan sát bằng mắt thường, người bệnh có thể nhận thấy khớp bị biến dạng bất thường như lệch trục, cong vẹo hoặc phình to. Đây là hậu quả của quá trình viêm mạn tính, thoái hóa sụn khớp hoặc tổn thương cấu trúc xương dưới sụn. Tình trạng biến dạng này không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn là dấu hiệu của tổn thương khớp ở mức độ nghiêm trọng.
Viêm khớp kéo dài có thể gây sưng đau, đỏ, nóng quanh khớp. Ở một số trường hợp, người bệnh còn có cảm giác khớp “phình ra”, da vùng khớp căng bóng, có thể sờ thấy dịch khớp tích tụ. Sưng viêm kéo dài khiến bao hoạt dịch dày lên, làm nặng thêm hiện tượng biến dạng và cản trở lưu thông máu tại chỗ.
Các biến dạng thường ảnh hưởng đến ngoại hình và cả chức năng của khớp
Biến dạng khớp là hậu quả của nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu liên quan đến tổn thương cấu trúc sụn khớp, xương dưới sụn, bao khớp và hệ thống dây chằng.
Viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công chính các tế bào khớp khỏe mạnh của cơ thể. Tình trạng viêm mạn tính kéo dài sẽ làm tổn thương sụn khớp, đầu xương, bao hoạt dịch và dây chằng, dẫn đến khớp bị biến dạng. Biểu hiện thường gặp là khớp bị sưng, đau, cứng vào buổi sáng và dần biến dạng nếu không kiểm soát tốt. Các khớp bàn tay, cổ tay, khuỷu tay, gối thường bị ảnh hưởng nhiều nhất, gây cong vẹo, lệch trục rõ rệt.
Là nguyên nhân hàng đầu gây biến dạng khớp ở người lớn tuổi. Thoái hóa làm mất lớp sụn khớp bảo vệ, gây ra sự cọ xát giữa các đầu xương. Theo thời gian, xương dưới sụn bị bào mòn, hình thành gai xương, khiến khớp phình to và biến dạng. Khớp gối, háng, cột sống và ngón tay là những vị trí dễ bị thoái hóa nhất. Người bệnh thường cảm thấy đau khi vận động, hạn chế tầm vận động và mất dần chức năng khớp.
Gout là tình trạng rối loạn chuyển hóa axit uric, khiến tinh thể urat lắng đọng trong khớp và gây viêm. Qua nhiều đợt viêm tái phát, các tinh thể urat tích tụ tạo thành các hạt tophi, phá hủy sụn khớp và xương dưới sụn. Biến dạng khớp do gout thường gặp ở ngón chân cái, khớp cổ chân, gối, khuỷu tay và bàn tay. Nếu không kiểm soát axit uric hiệu quả, khớp sẽ bị tổn thương vĩnh viễn và ngày càng biến dạng rõ rệt.
Đây là một bệnh lý viêm mạn tính chủ yếu ảnh hưởng đến cột sống và các khớp lớn như khớp háng, khớp cùng chậu. Tình trạng viêm kéo dài khiến các đốt sống dính liền nhau, làm giảm độ linh hoạt và gây biến dạng tư thế. Người bệnh thường có dáng đi khom lưng, cột sống cứng, mất đường cong sinh lý và hạn chế nghiêm trọng khả năng vận động.
Là tình trạng khớp bị vi khuẩn tấn công, thường xuất hiện sau nhiễm trùng hoặc chấn thương, phẫu thuật khớp. Nếu không được điều trị kịp thời, vi khuẩn sẽ phá hủy nhanh chóng cấu trúc khớp, gây hoại tử sụn và biến dạng. Khớp gối, háng, vai là những vị trí dễ bị viêm khớp nhiễm khuẩn. Tình trạng này tiến triển nhanh, có thể để lại di chứng vĩnh viễn chỉ sau vài ngày.
Các chấn thương như gãy xương, trật khớp, đứt dây chằng hay vỡ sụn chêm xảy ra sau tai nạn giao thông, lao động hoặc chơi thể thao nếu không được điều trị đúng cách có thể làm thay đổi trục và cấu trúc khớp, dẫn đến khớp bị biến dạng.
Lupus ban đỏ là bệnh tự miễn có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan, kể cả khớp. Tình trạng viêm khớp do lupus không chỉ gây đau mà còn có thể phá hủy cấu trúc sụn khớp theo thời gian. Một số người mắc lupus còn gặp biến dạng khớp không ăn mòn (Jaccoud’s arthropathy), gây lệch trục ngón tay, co rút dây chằng nhưng không phá hủy xương, khiến khớp dễ bị lỏng lẻo và mất ổn định.
Một số trường hợp khớp biến dạng có nguồn gốc từ các bệnh bẩm sinh, xuất hiện ngay từ khi trẻ mới sinh hoặc trong giai đoạn phát triển đầu đời. Các bệnh lý như loạn sản khớp háng bẩm sinh, bàn chân khoèo, khớp lỏng lẻo di truyền… nếu không được phát hiện và can thiệp sớm sẽ khiến khớp bị lệch trục, mất cân đối và biến dạng theo thời gian.
Các trường hợp chấn thương khớp không được điều trị đúng cách và kịp thời có thể dẫn đến biến dạng khớp và ảnh hưởng chức năng khớp lâu dài
Biến dạng khớp là tình trạng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến ngoại hình, khả năng vận động và chất lượng sống. Khi khớp bị biến dạng, cấu trúc giải phẫu và chức năng vốn có của khớp sẽ thay đổi, dẫn đến hạn chế vận động, đau đớn kéo dài và tăng nguy cơ tàn phế. Trong nhiều trường hợp, người bệnh không thể tự thực hiện các sinh hoạt cơ bản như đi lại, mặc quần áo hay cầm nắm vật dụng.
Ngoài ra, tình trạng này thường là dấu hiệu của các bệnh lý mạn tính như viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp hay gout,… Nếu không điều trị kịp thời, các tổn thương tại khớp sẽ ngày càng trầm trọng, không thể hồi phục.
Biến dạng xương khớp không chỉ đơn giản là sự thay đổi về hình dạng cấu trúc khớp mà còn kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng đến sức khỏe, sinh hoạt và tinh thần của người bệnh. Đánh giá đúng mức độ ảnh hưởng sẽ giúp người bệnh có ý thức phòng ngừa và điều trị kịp thời.
Đây là ảnh hưởng đầu tiên và rõ ràng nhất. Khi khớp bị biến dạng, cấu trúc khớp mất đi tính ổn định và linh hoạt vốn có, dẫn đến tình trạng co cứng, lệch trục hoặc lệch khớp. Người bệnh gặp khó khăn khi thực hiện các động tác cơ bản như đi lại, cúi người, co duỗi chân tay hay cầm nắm vật dụng. Một số trường hợp nặng, người bệnh có thể mất hoàn toàn khả năng vận động tại khớp đó, phải lệ thuộc vào người khác trong sinh hoạt hằng ngày.
Biến dạng ở khớp thường khiến vùng khớp bị sưng phồng, lệch trục hoặc vẹo bất thường. Những biểu hiện này dễ nhận thấy, đặc biệt ở các khớp tay, ngón tay, đầu gối hoặc cột sống. Về lâu dài, người bệnh có thể phát triển dáng đi bất thường, tư thế gù lưng, tay co rút hoặc chân cong vẹo,… gây mất cân đối và ảnh hưởng lớn đến ngoại hình.
Khi cấu trúc khớp bị tổn thương nghiêm trọng, lớp sụn khớp mất đi chức năng đệm giữa hai đầu xương, dẫn đến sự cọ xát trực tiếp và đau nhức liên tục. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, gia tăng khi vận động và giảm nhẹ khi nghỉ ngơi, tuy nhiên một số trường hợp người bệnh có thể thấy đau ngay cả khi không hoạt động.
Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, tình trạng này có thể tiến triển nặng, làm mất hoàn toàn chức năng vận động của khớp. Khi đó, người bệnh buộc phải sử dụng dụng cụ hỗ trợ như nạng, xe lăn hoặc cần đến sự trợ giúp thường xuyên từ người thân.
Các biến chứng thường đi kèm với viêm mạn tính kéo dài, có thể gây ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Ví dụ, viêm khớp dạng thấp ngoài làm tổn thương khớp còn ảnh hưởng đến tim, phổi, thận và hệ thần kinh. Ngoài ra, tình trạng đau kéo dài, ít vận động có thể làm tăng nguy cơ loãng xương, yếu cơ, rối loạn chuyển hóa, béo phì và các bệnh tim mạch. Các biến chứng toàn thân làm tăng mức độ nguy hiểm của bệnh và làm phức tạp quá trình điều trị.
Không chỉ chịu đựng những cơn đau thể chất, người mắc bệnh còn phải đối mặt với áp lực tâm lý kéo dài. Cảm giác bất lực, tự ti, lo lắng về tình trạng bệnh và tương lai có thể dẫn đến stress, trầm cảm và mất niềm tin vào cuộc sống.
Mất khả năng làm việc hoặc cảm thấy mình trở thành gánh nặng cho gia đình càng khiến người bệnh rơi vào trạng thái suy sụp tinh thần
Để chẩn đoán chính xác biến dạng khớp, bác sĩ thường kết hợp thăm khám lâm sàng và các kỹ thuật cận lâm sàng hiện đại. Dưới đây là các phương pháp thường được sử dụng:
Bác sĩ sẽ dựa theo nguyên nhân, mức độ tổn thương và tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh để chỉ định một hoặc nhiều phương pháp điều trị biến dạng khớp như sau:
Phối hợp đa phương pháp giúp kiểm soát triệu chứng, làm chậm tiến triển và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh
Đây là hậu quả của nhiều bệnh lý mạn tính và tổn thương kéo dài. Tuy không thể ngăn ngừa hoàn toàn trong mọi trường hợp, nhưng chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa phù hợp có thể hỗ trợ làm chậm quá trình tiến triển và hạn chế nguy cơ biến dạng.
Nhiều trường hợp biến dạng khớp bắt nguồn từ các bệnh lý mạn tính như viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp, gout… Nếu không được điều trị sớm và đúng cách, các bệnh này sẽ âm thầm phá hủy sụn khớp, làm biến đổi cấu trúc khớp theo thời gian. Do đó, khi có dấu hiệu bất thường như đau, sưng, cứng khớp buổi sáng, người bệnh cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.
Để bảo vệ hệ xương khớp và phòng tránh các vấn đề liên quan, bạn có thể cân nhắc bổ sung một số dưỡng chất có nguồn gốc tự nhiên với đặc tính chống viêm và hỗ trợ nuôi dưỡng khớp.
Các hoạt chất như Curcumin (chiết xuất từ củ nghệ), tinh chất màng vỏ trứng (Eggshell Membrane), Chondroitin Sulfate và Soy Lecithin Powder đã được chứng minh có khả năng ức chế các yếu tố tiền viêm như TNF-α, Interleukin 1, Interleukin 6 và Interferon gamma. Nhờ đó, chúng hỗ trợ giảm đau, chống sưng tấy và hạn chế tổn thương tại khớp.
Bên cạnh đó, Collagen Type 2 không biến tính cũng góp phần bảo vệ và duy trì cấu trúc sụn khớp, trong khi Collagen Peptide thủy phân thúc đẩy cơ thể sản sinh thêm Collagen Type 2 và Aggrecan – hai thành phần quan trọng hỗ trợ phục hồi mô sụn và xương dưới sụn, đồng thời giúp cải thiện độ trơn mượt của dịch khớp.
Hoạt động thể chất đều đặn giúp tăng cường sức mạnh cơ, ổn định khớp và cải thiện tuần hoàn máu nuôi dưỡng sụn khớp. Tuy nhiên, cần lựa chọn hình thức tập luyện phù hợp như đi bộ, bơi lội, yoga hoặc các bài tập phục hồi chức năng theo hướng dẫn của chuyên gia. Tránh tập luyện quá sức hoặc vận động sai tư thế gây áp lực lên khớp, đặc biệt là với người có tiền sử bệnh xương khớp.
Thừa cân, béo phì là yếu tố nguy cơ lớn gây quá tải lên khớp, đặc biệt là khớp gối, khớp háng và cột sống. Theo thời gian, áp lực này sẽ làm mòn sụn khớp, lệch trục và dẫn đến biến dạng. Duy trì cân nặng hợp lý không chỉ giúp giảm áp lực lên khớp mà còn cải thiện hiệu quả điều trị các bệnh lý xương khớp liên quan.
Chấn thương là nguyên nhân trực tiếp gây biến dạng các khớp, đặc biệt nếu không được xử lý đúng cách. Hãy sử dụng dụng cụ bảo hộ khi chơi thể thao, làm việc nặng và tuân thủ nguyên tắc an toàn trong sinh hoạt hằng ngày. Khi bị chấn thương, phải tiến hành điều trị và phục hồi chức năng đầy đủ, tránh để lại di chứng lâu dài.
Bạn hoàn toàn có thể chủ động ngăn ngừa tình trạng biến dạng khớp cũng như các bệnh lý cơ xương khớp khác bằng cách khám sức khỏe định kỳ tại các bệnh viện hoặc trung tâm y tế đáng tin cậy. Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình thuộc Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh hiện là một trong những đơn vị hàng đầu trong lĩnh vực khám và điều trị chuyên sâu các vấn đề liên quan đến hệ vận động như xương, khớp, cơ và dây chằng.
Với đội ngũ bác sĩ dày dạn kinh nghiệm cùng sự hỗ trợ của các thiết bị chẩn đoán hình ảnh tiên tiến, trung tâm đã làm chủ nhiều kỹ thuật phẫu thuật chấn thương chỉnh hình hiện đại. Nổi bật trong số đó là hệ thống máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive và máy cộng hưởng từ Magnetom Amira BioMatrix – cả hai đều đến từ hãng Siemens (Đức), giúp đánh giá tổn thương chính xác ngay từ giai đoạn đầu.
Ngoài ra, nhiều trang thiết bị chuyên dụng hiện đại khác như máy đo mật độ xương, máy siêu âm, kính hiển vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet,… cũng được đưa vào sử dụng để nâng cao hiệu quả điều trị, đảm bảo an toàn và phục hồi tối ưu cho người bệnh mắc các vấn đề cơ xương khớp.
Biến dạng khớp có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến vận động, thẩm mỹ và chất lượng sống. Vì vậy, đừng chờ đến khi khớp biến dạng mới hành động, hãy bắt đầu chăm sóc sức khỏe xương khớp ngay từ hôm nay.
Những thông tin, bài viết trên website Jex.com.vn chỉ dành cho mục đích tham khảo, tra cứu thông tin. Không thay thế cho việc chẩn đoán, khám và điều trị y khoa. Do đó JEX không chịu trách nhiệm về những trường hợp tự ý áp dụng mà không có chỉ định của bác sĩ